Written by chuotfx on July 8, 2022

Control Flow – Dart Tour

Chào mừng bạn đến với Fx Studio. Chúng ta lại tiếp tục chuyến phiêu lưu vào vũ trụ Flutter & Dart. Bài viết lần này với chủ đề là Lệnh điều khiển (Control Flow), sẽ tiếp nối series Dart Tour này. Và đây cũng là một trong các chủ đề cơ bản nhất khi bạn mới tiếp cận một ngôn ngữ lập trình mới.

Nếu mọi việc đã ổn rồi, thì …

Bắt đầu thôi!

Chuẩn bị

Về mặt công cụ editor thì khá đơn giản:

TextEditor
Visual Studio Code (nên dùng)

Hoặc bạn vào trang https://dartpad.dev/ để tiến hành code luôn. Khá là giống với Playground của Swift.

Vè mặt lý thuyết, nếu bạn chưa biết gì về Dart, thì có thể theo dõi lại các bài viết trong series Dart Tour nhóe.

Control Flow

Dân gian gọi các Control Flow với cái tên thân thiện hơn. Đó là Lệnh điều khiển.

Đối với một chương trình, bạn sẽ không thể nào không dùng tới các Control Flow. Nó sẽ giúp bạn diễn đạt logic code trong 1 hay vài trường hợp cần có sự lựa chọn hay quyết định. Ví dụ, bạn dậy muộn và bạn sẽ phải đưa ra quyết định, là nên đi làm hay nên xin nghỉ phép …

Chúng ta sẽ có 3 nhóm lệnh cơ bản liên quan tới Control Flow. Đó là:

Lệnh điều khiển
- Với các đại diện như là: if, if ... else …
Lệnh lặp
- Với các đại diện như là: for, while …
Lệnh rẽ nhánh
- Với các đại diện như là: switch ... case …

Mỗi loại sẽ có một vài trò tác dụng nhất định. Nhiệm vụ của bạn, là kết hợp chúng lại để cho chương trình của bạn thông minh hơn. Ngoài ra, bạn còn cung cấp một loạt các toán tử (operators) cũng mang các tính chất như các Control Flow. Và chúng ta sẽ tìm hiểu tất cả ở các phần dưới đây nhóe.

Boolean values

Để bắt đầu, chúng ta cần tìm hiểu về Boolean trước. Nguyên nhân, với các giá trị đúng/sai của Boolean, thì mới quyết định việc rẽ nhánh của chương trình. Hay chính xác hơn đó là việc các Control FLow lựa chọn luồng code phù hợp.

Boolean được khai báo bằng từ khoá bool và nó có 2 giá trị là true & false.

const bool dung = true;
const bool sai = false;

Khá EZ nhĩ!

Boolean operators

Tiếp theo, ta sẽ tìm hiểu các toán tử mà kiểu dữ liệu trả về là bool nhóe.

Testing equality

Bắt đầu, toán tử so sánh == , 2 dấu = nha mọi người. Vì = là toán tử gán. Hâu như các bạn dev hay nhầm giữa == và =, nên đây cũng chính là toán tử cần lưu ý đầu tiên. Ví dụ như sau:

const okay = (1 == 2);
print(okay);

Trong đó:

Bạn so sánh == giữa 1 & 2 trước
Sau đó, bạn gán = giá trị so sánh kia cho hằng số okay

Ta sẽ có kết quả là false, vì 1 không bằng 2 . Kết quả của biểu thức 1 == 2 là false. Nó sẽ được gán cho doesOneEqualTwo. Phiên bản thu gọn bằng cách lượt bỏ đi các dấu ( ).

const okay = 1 == 2;

Testing inequality

Tiếp theo, là so sánh không bằng, chúng ta sẽ dùng toán tử sau !=. Xem ví dụ nha:

const notOkay = (1 != 2);

Kết quả sẽ là true, vì 1 != 2 tức là 1 không bằng 2. Nên kết quả biểu thức sẽ là true, sau đó được gán cho biến notOkay.

Ngoài ra, bạn có thể dùng toán tử phủ định ! cho toán tử so sánh bằng == để đạt ý nghĩa là so sánh không bằng.

const alsoTrue = !(1 == 2);

Dăm ba cái so sánh. Ahihi!

Testing greater and less than

Chúng ta tiếp tục đi tới các toán tử so sánh lớn hơn hoặc bằng & bé hơn hoặc bằng. Bằng các toán tử sau >= và <=.

Ví dụ:

print(1 <= 2); // true
print(2 <= 2); // true

print(2 >= 1); // true
print(2 >= 2); // true

Cũng giống như so sánh bằng và không bằng ở trên kia. Mấy cái này kiến thức cơ bản nhoé!

Boolean logic

Tiếp theo, chúng ta tìm hiểu thêm các toán tử logic mà kết quả trả về là một bool nhóe. (Cũng hơi giống ở trên rầu!)

AND

Phép Và, đây là phép cơ bản nhất. Khi chỉ có true và true, thì kết quả mới là true. Còn lại là false hết. Chúng ta sử dụng toán tử && để thực hiện phép Và này. Xem ví dụ:

const isSunny = true;
const isFinished = true;
const willGoCycling = isSunny && isFinished; // true

Tự kiểm tra kết quả nhóe!

OR

Phép Hoặc, cũng là phép logic cơ bản tiếp theo. Nó chỉ false khi cả 2 đều false. Còn lại là true hết. Chúng ta sử dụng toán tử || để thực hiện phép hoặc này. Xem ví dụ:

const willTravelToAustralia = true;
const canFindPhoto = false;
const canDrawPlatypus = willTravelToAustralia || canFindPhoto;

Operator precedence

Nếu bạn kết hợp các toán tử so sánh và logic lại với nhau, thì sẽ có độ ưu tiên.

Toán tử so sánh sẽ được ưu tiên trước
Tiếp theo là các toán tử logic

const andTrue = 1 < 2 && 4 > 3;
const andFalse = 1 < 2 && 3 > 4;
const orTrue = 1 < 2 || 3 > 4;
const orFalse = 1 == 2 || 3 == 4;

Tuy nhiên, với các toán tử logic với nhau, thì có sự ưu tiên rõ rệt khi && ưu tiên cao hơn ||.

print(false && true || true);
print(false || true && true);

Bạn tự nhẫm ra kết quả nhoé!

Còn đây là bảng thứ tự ưu tiên các toán tử từ lớn tới bé

!
>= , > , <= , <
== , !=
&&
||

Cuối cùng, mọi việc sẽ khác khi bạn thêm các dấu ( ) vào trong biểu thức logic. Vì lúc này, sẽ ưu tiên xử lý trong () trước. Cũng giống như toán học thôi!.

String equality

Phép so sánh bằng cho String, thì bạn cũng dùng tới toán tử == thôi. Và giống với so sánh bằng với các kiểu dữ liệu số. Ví dụ như sau:

const khach = 'dog';
const conNao = khach == 'cat';

Cũng EZ thôi nhoé!

if … else

Phần tiếp theo, ta sẽ ôn lại tin học đại cương. Nhưng lần này thay vì C/C++, thì ta sẽ áp dụng nó cho Dart.

If statement

Nhân vật đầu tiên chính là câu lênh if huyền thoại rồi. Chắc cũng không quá khó hiểu nhĩ. Nếu điều kiện của câu lệnh if đúng, thì sẽ thực thi khối lệnh trong dấu { }.

if (2 > 1) {
  print('Yes, 2 is greater than 1.');
}

Và nếu biểu thức sai, thì sẽ không làm gì cả.

else clause

Vẫn có một cơ hội tiếp theo cho điều kiện if không đúng. Với việc thêm tiếp nối else cho câu lệnh, thì chương trình sẽ thực hiện khối lệnh của else. Ví dụ như sau:

const animal = 'Fox';
if (animal == 'Cat' || animal == 'Dog') {
  print('Animal is a house pet.');
} else {
  print('Animal is not a house pet.');
}

Đây là ông tổ của AI rồi!

Else-if chains

Và nếu bạn là kiểu người chưa muốn từ bỏ. Khi thêm các điều kiện rẽ nhánh nữa, thì hãy thêm tiếp if vào sau else. Lúc này, phần sai của điều kiện if đầu tiên, sẽ được xem xét với điều kiện if thứ 2. Xem ví dụ sau:

const trafficLight = 'yellow';
var command = '';
if (trafficLight == 'red') {
  command = 'Stop';
} else if (trafficLight == 'yellow') {
  command = 'Slow down';
} else if (trafficLight == 'green') {
  command = 'Go';
} else {
  command = 'INVALID COLOR!';
}

Tất cả cũng khá quen thuộc thôi, không có gì phải xoắn hết.

Variable scope

Phần này, ít bạn để ý tới một điều cực kì quan trọng. Đó làm phạm vi biến được sinh ra bởi các câu lệnh rẽ nhánh hoặc các điều kiện.

Giống như bạn tách từ dòng thời gian này ra thêm 1 dòng thời gian nữa. Biến số của bạn sẽ tồn tại trong một phạm vi nhất định.

Chúng ta sẽ mượn tạm ví dụ sau, để phân biệt phạm vi biến cơ bản nhoé.

const global = 'Hello, world';
void main() {
  const local = 'Hello, main';
  if (2 > 1) {
    const insideIf = 'Hello, anybody?';
    print(global);
    print(local);
    print(insideIf);
}
  print(global);
  print(local);
  print(insideIf); // Not allowed!
}

Phạm vi biến sẽ có 3 loại chính:

Global (biến toàn cầu, toàn cục, toàn chương trình ….) đây là phạm vi lớn nhất, khi bạn có thể dùng nó ở bất kì đâu trong chương trình của bạn.
- Được khai báo ở ngoài main và ngoài phạm vi các dấu { }
- Thường sẽ là các biến static hay const
Local (biến cục bộ) đây là phạm vi biến trong một function nào đó. Nó có giá trị tồn tại trong chính function của nó. Khi function kết thúc, thì biến cũng bay màu theo. Trong trường hợp này main được xem là một function
- Được khai báo trong 2 dấu { }
Inside (biến bên trong khối lệnh) đây là phạm vi nhỏ hơn nữa. Khi biến được khai báo để phục vụ trong một khối lệnh mà thôi. Như là if, for, while …
- Khai báo bên trong khối lệnh.
- Có ý nghĩa trong khối lệnh mà nó khai báo.
- Nếu câu lệnh có nhiều khối lệnh, thì biến không thể nào ảnh hưởng cho toàn bộ các khối lệnh đó

The ternary conditional operator

Đây là Toán tử điều kiện 3 ngôi. Nghe khá là văn vẻ rồi, có thể bạn chưa biết tên của nó, nhưng bạn có thể làm nó lâu rồi. Chúng ta sẽ thay thế câu lệnh if ... else bằng một toán tử 3 ngôi duy nhất. Đó là:

(condition) ? valueIfTrue : valueIfFalse;

Xem ví dụ nha:

const diemSo = 59;
const ketQua = (diemSo >= 60) ? 'You passed' : 'You failed';

Trong đó:

Khi điều kiện đúng (trước dấu ?), sẽ lấy giá trị ở sau dấu ?
Nếu điều kiện sai, sẽ lấy giá trị ở sau dấu :

Loops

Chúng ta cùng nhau khám phá thêm về nhóm lệnh Control Flow tiếp theo nữa. Là nhóm lệnh lặp trong ngôn ngữ lập trình Dart.

While

Bắt đầu là lệnh lặp kinh điển nhất, đó là While. Ta có cú pháp như sau:

while (condition) {
   // loop code
}

Sử dụng từ khoá while và một điều kiện trả về bool. Nếu điều kiện vẫn còn đúng, thì khối lệnh sẽ tiếp tục được thực hiện. Câu lệnh while sẽ kết thúc khi điều kiện trả về là false.

Với While, ta sẽ không xác định cụ thể được số lần lặp.

Xem ví dụ sau nhoé!

var sum = 1;
while (sum < 10) {
  sum += 4;
  print(sum);
}

Trong đó, while sẽ tiếp tục chạy khi sum bé hơn 10. Và trong khối lệnh của while, thì mỗi bước lặp sum đều được cộng với 4. kết quả cuối cùng là sum = 13 và có 3 lần lặp.

Khi bạn muốn vòng lặp while chạy vô hạn, thì hãy sử dụng while (true) { ... } nhoé.

Do … while

Ta sẽ có một phiên bản tiếp theo cho While. Đó là Do … while và ta có cú pháp như sau:

do {
  // loop code
} while (condition)

Nôm na, chúng ta sẽ thực hiện khối lệnh trước. Sau đó while sẽ mới kiểm tra điều kiện.

Nếu điều kiện đúng (true), thì khối lệnh sẽ được tiếp tục thực thi. Sau đó, tiếp tục kiểm tra lại điều kiện.
Nếu điều kiện sai (false), thì câu lệnh sẽ kết thúc

Ưu điểm, dù điều kiện như thế nào, thì bạn cũng thực hiện được ít nhất một lần cho khối lệnh với do while. Còn với while, thì có thể bạn không thực hiện khối lệnh khi điều kiện ngay ban đầu là sai rồi.

Xem ví dụ và đoán kết quả nhoé!

sum = 1; do {
sum += 4;
  print(sum);
} while (sum < 10);

Break

Khi bạn rơi vào một vòng lặp vô hạn hoặc bạn đã đạt được mục đích và muốn kết thúc vòng lặp sớm hơn. Hãy dùng tới lệnh break; nhoé.

Ví dụ code tham khảo.

sum = 1;
while (true) {
  sum += 4;
  if (sum > 10) {
     break; 
  }
}

Lệnh while sẽ kết thúc khi điều kiện sum > 10, vì tại if đó chúng ta gọi lệnh break;

For

Lệnh lặp quốc dân tiếp theo nữa là For. Với while bạn sẽ không xác định được số lần lặp của câu lệnh. Chỉ phụ thuộc vào điều kiện của câu lệnh đó mà thôi.

Còn với for thì bạn có thể xác định cụ thể số lần lặp của câu lệnh.

Cú pháp của for trong Dart, thì giống với C/C++ nhoé. Xem ví dụ là tự hiểu.

for (var i = 0; i < 5; i++) {
   print(i); 
}

Bạn thực hiện vòng lặp for với:

Khai báo biến i = 0
So sánh i < 5, sau đó thực hiện khối lệnh
Tăng i++ và tiếp tục so sánh với 5
Số lần lặp sẽ là 5 lần (vì chúng ta đếm từ 0)

continue

Khi bạn muốn bỏ qua 1 hay vài lần lặp thứ i nào đó. Thì bạn sẽ sử dụng từ khoá continue. Lúc đó, lệnh lặp sẽ nhảy sang vòng lặp tiếp theo. Khá đơn giản phải không nào!

Xem ví dụ sau:

for (var i = 0; i < 5; i++) {
  if (i == 2) {
    continue; 
  }
  print(i); 
}

Trong đó, bạn sẽ bỏ qua vòng lặp thứ 3 khi i == 2. Thực thi đoạn code và cảm nhận kết quả nha!

For in

Khi bạn có một chuỗi hay một tập hợp … và bạn muốn duyệt qua từng phần tử của nó, thì hãy lựa chọn for in nhớ. Câu lệnh này sẽ là lệnh rút gọn của for truyền thống.

Xem ví dụ sau nhoé!

const myString = 'I ❤ Dart';
for (var codePoint in myString.runes) {
  print(String.fromCharCode(codePoint));
}

Trong đó:

myString.runes là một tập hợp các kí tự của chuỗi myString
for in sẽ lần lượt duyệt qua
mỗi bước lặp thì giá trị của codePoint chính là phần thứ i của chuỗi đó

For each

Khi bạn có một array và muốn duyệt qua từng phần tử của nó. Hãy gọi function của chính array là forEach. Xem ví dụ sau nhoé:

const myNumbers = [1, 2, 3];

myNumbers.forEach((number) => print(number));

myNumbers.forEach((number) {
  print(number);
});

Trong ví dụ, ta có 2 cách dùng forEeach,

với cách dùng dấu => thì là ta sẽ thực hiện lệnh tiếp theo ngay.
Còn về dấu {} là sẽ thực hiện cả một khối lệnh.

Đây cũng là bắt đầu cho việc rối não với ngôn ngữ Dart. Các phần sau sẽ rất ảo ma canada nhóe!

Enumerated types

Enum được gọi là kiểu liệt kê (dành cho các bạn chưa biết tên tiếng Việt của nó nhoé). Nó có ý nghĩa đặc biệt với switch. Cho phép giá trị biến kiểu liệt kê có một trong các giá trị mà được khai báo với enum.

Ví dụ, khai báo một enum như sau:

enum Weather {
  sunny,
  snowy,
  cloudy,
  rainy,
}

Bạn sẽ sử dụng từ khoá enum để khai báo một enum. Các case của nó sẽ được khai báo trong {}, phân biệt giữa các case bằng đấu ,. Khá EZ!

Tiếp theo, là cách bạn khai báo một biến với kiểu enum. Xem tiếp ví dụ nha:

const weatherToday = Weather.cloudy;

Sử dụng tên của enum và dấu ., sau đó chọn case phù hợp. Vậy là xong cho việc khai báo một biến kiểu enum rồi nhoé!

Switching on enums

Như đã nói ở trên, lợi ích tốt nhất của nó là để vào switch case. Chúng ta xem tiếp ví dụ nhoé.

const weatherToday = Weather.cloudy;

switch (weatherToday) {
  case Weather.sunny:
    print('Put on sunscreen.');
    break;
  case Weather.snowy:
    print('Get your skis.');
    break;
  case Weather.cloudy:
  case Weather.rainy:
    print('Bring an umbrella.');
    break; 
}

Trong đó:

switch sẽ lấy chính biến enum làm điều kiện so sánh với các case đã được định nghĩa ở dưới
case sẽ được định nghĩa để phù hợp với từng giá trị của enum
Nếu bạn muốn gộp nhiều case với nhau, thì không cần để câu lệnh gì sau dấu :. Chường trình sẽ tự động nhảy tới case sau đó.
Nếu bạn muốn kết thúc khi đã chọn đúng case hay 1 vài case rồi thì hãy dùng tới break
Khi bạn khai báo đủ case tương ứng với tất cả giá trị mà biến enum có thể có, thì sẽ không cần dùng tới default

Enum values and indexes

Cách lấy giá trị (value) của enum, thì hãy dùng trược tiếp chính biến enum đó. Ví dụ:

 print(weatherToday);
// Weather.cloudy

Còn muốn lấy raw value hay còn gọi là index của nó. Thì hãy dùng tiếp thuộc tính .index của biến enum. Xem ví dụ nha:

final index = weatherToday.index;

Kết quả là một số int nhoé!

Switch … case

Nhóm lệnh Control Flow tiếp theo nữa là lệnh rẽ nhánh. Đây cũng được xem là một trong các lệnh quốc dân đối với giới lập trình. Và chúng ta tiếp tục tìm hiểu xem nó như thế nào trong ngôn ngữ lập trình Dart nhóe!

Switch statements

Nếu bạn có nhiều hơn 2 nhánh để rẽ trong chương trình, thì bạn nên cân nhắc sử dụng lới lệnh switch nhoé. Cú pháp như sau:

switch (variable) {
  case value1:
    // code
    break;
  case value2:
    // code
    break;
  ...
  default:
    // code
}

Trong đó:

switch sẽ dựa trên giá trị biến trong 2 dấu () mà sẽ điều hướng chương trình theo nhánh phù hợp
case là định nghĩa các nhánh tương ứng với từng giá trị. Nếu giá trị của biến so sánh đúng, thì sẽ thực hiện khối lệnh sau dấu :
break để kết thúc toàn bộ câu lệnh switch khi đã chọn đúng nhánh.
default nếu không có case nào phù hợp thì sẽ thực thi default.

Replacing else-if chains

Khi bạn có một chuỗi if else dài bất tận, lúc này bạn mạnh dạng chuyển sang switch case nhoé. Giúp cho chương trình của bạn sẽ trông tường minh hơn.

Ví dụ với chuỗi if else như sau:

const number = 3;
if (number == 0) {
  print('zero');
} else if (number == 1) {
  print('one');
} else if (number == 2) {
  print('two');
} else if (number == 3) {
  print('three');
} else if (number == 4) {
  print('four');
} else {
   print('something else');
}

Bạn có thể refactor code lại với switch case như sau:

const number = 3;
switch (number) {
  case 0:
    print('zero');
    break;
  case 1:
    print('one');
    break;
  case 2:
    print('two');
    break;
  case 3:
    print('three');
    break;
  case 4:
    print('four');
    break;
  default:
    print('something else');
}

Nhìn ngầu hơn trong khi dài dòng hơn một tí. Nhưng giúp bạn bớt đau não khi so sánh quá nhiều điều kiện.

Switching on strings

Dart sẽ hỗ trợ thêm switch cho một String. Tuy không được đa năng như Swift, nhưng mà như vậy thì cũng khá là ổn rồi. Ví dụ như sau:

var command = 'OPEN';
switch (command) {
  case 'CLOSED':
    executeClosed();
    break;
  case 'PENDING':
    executePending();
    break;
  case 'APPROVED':
    executeApproved();
    break;
  case 'DENIED':
    executeDenied();
    break;
  case 'OPEN':
    executeOpen();
    break;
  default:
    executeUnknown();
}

Thực thi đoạn code và cảm nhận kết quả nhóe!

Tạm kết

Tìm hiểu về kiểu dữ liệu Boolean và các toán tử Boolean
Các nhóm lệnh điều khiển, lệnh lặp & lệnh rẽ nhánh trong Dart
Tìm hiểu về Enum & sử dụng Enum cho các lệnh rẽ nhánh
Các toán tử logic liên quan tới Control Flow

Okay! Tới đây, mình xin kết thúc bài viết về Control Flow trong series Dart Tour. Nếu có gì thắc mắc hay góp ý cho mình thì bạn có thể để lại bình luận hoặc gởi email theo trang Contact.

Bạn có thể checkout code tại đây.
Bài viết tiếp theo tại đây.

Cảm ơn bạn đã đọc bài viết này!

Facebook Tweet Pin Yummly LinkedIn Print EmailShares2

Written by chuotfx

Hãy ngồi xuống, uống miếng bánh và ăn miếng trà. Chúng ta cùng nhau đàm đạo về đời, về code nhóe!

Control Flow – Dart Tour

Chuẩn bị

Control Flow

Boolean values

Boolean operators

Testing equality

Testing inequality

Testing greater and less than

Boolean logic

AND

OR

Operator precedence

String equality

if … else

If statement

else clause

Else-if chains

Variable scope

The ternary conditional operator

Loops

While

Do … while

Break

For

continue

For in

For each

Enumerated types

Switching on enums

Enum values and indexes

Switch … case

Switch statements

Replacing else-if chains

Switching on strings

Tạm kết

Related Posts:

Written by chuotfx

Leave a Reply Cancel reply

Donate – Buy me a coffee!

Fan page

Tags

Recent Posts

You may also like:

Archives